چطور تصمیم گیری درست و حرفه ای داشته باشیم؟

قطعا تا کنون در شرایط سخت تصمیم گیری قرار گرفته اید.تصمیم گیری های ما کیفیت زندگی ما را تعیین میکنند از اینرو بسیار حائز اهمیت می باشند.  تصمیم گیری همیشه با ریسک همراه است. تصمیم گیری در مورد رشته تحصیلی، قطع یا ادامه یک رابطه و دوستی، شغل ، ازدواج، محل زندگی و…. در کیفیت زندگی ما تاثیرات زیادی دارند. (به نقل از سیمپسون از مدیران ارشد تلفنیکا ) امروزه ما در دنیایی پر از تغییر، عدم قطعیت و بی ثباتی، پیچیدگیها و ابهام زندگی میکنیم . در این دنیای پیچیده همه چیز به تصمیمات انسان بستگی دارد. از اینرو تصمیم گیریهای ما به شدت مهمند و سرنوشت هر کدام از ما به تصمیم هایمان گره خورده است و مهارت تصمیم گیری در عصر کنونی اهمیت ویژه تری پیدا کرده است. البته تصمیم گرفتن همیشه با ریسک همراه است و کسی نمیداند انتهای کار چه اتفاقی می افتد ولی تا حدودی میتوان با بررسی و مطالعه تصمیم قابل قبولی گرفت. در این بخش قصد داریم یک سازوکار 8 مرحله ای کامل و جامع برای تصمیم گیری ارائه کنیم که عبارتند از :

1. شناخت مسئله

آیا مسئله و اهمیت آن را به خوبی شناخته ایم؟ نیت و هدف ما از انجام اینکار چیست؟ آگاه باشیم چرا این تصمیم را میگیریم مثلا اینکار را انجام میدهم تا حال همکارم را بگیرم یا انجام میدهم تا کمکی به همکارم کرده باشم. قصد دارم اینکار را انجام دهم تا کسی را تخریب کنم یا ضرب شستی به او نشان دهم و یا…. واقعا چند دقیقه ای با خود فکر کنیم برای چی قرار است این تصمیم را بگیرم.

2. شناخت ارزشها

مهمترین چیزی که در تصمیم گیری میتواند به ما کمک کند شناخت ارزشهاست.  ارزش چیزیست که در راستای آن بتوان به دیگران خدمت کردو رضایت خدا و دیگران و خودت را در راستای آن ببینی. ارزش یعنی رفتاری که ما از خود صادر میکنیم. ارزش یعنی میخواهیم چه کسی باشیم و چه رفتاری داشته باشیم. هدف و ارزش را نباید با هم اشتباه گرفت. هدف چیزیست که میخواهی به آن برسی و ارزش چیزیست که میخواهی باشی و رفتار کنی. ممکنست شما بنا به دلایلی به هدف خود نرسید ولی تا لحظه ای که زنده هستید هیچکس نمیتواند جلوی ارزشهای شما را بگیرد و دنیا نمیتواند کاری کند که شما با ارزشهایتان زندگی نکنید. مثلا صداقت و احترام به دیگران برای شما ارزشمند است و شما همیشه در هر شرایطی راستگو بوده و به دیگران احترام میگذارید چون این رفتار برایتان مهم و ارزشمند است. ارزشهای شما تا زمانیکه به دیگران آسیبی نرساند ربطی به کسی ندارد و خیلی خوب است که ارزشهای خودمان را به خوبی شناخته و با آنها زندگی کنیم تا حال دلمان همیشه خوب باشد. کتاب انسان در جستجوی معنا اثر ویکتور فرانکل در این مورد پیشنهاد میشود.

3. جمع آوری اطلاعات

اطلاعات را میتوان از کتابها، اینترنت، افراد مختلف که درزمینه کاری ما اطلاعاتی دارند و…. بدست آورد. در این بخش 3 ابزار مهم جمع آوری اطلاعات را معرفی کرده و در مقاله بعدی آنها را مورد بررسی قرار میدهیم:

• 6 کلاه تفکر
• جدول T
• تحلیل  SWOT

4. خطاهای تصمیم گیری مغز ما دوست دارد که انرژی کمتری مصرف کند و زود به نتیجه برسد از اینرو گاهی با تصمیم های عجولانه دچار اشتباه میشویم. در این بخش قصد داریم چندین خطا در تصمیم گیری را مورد بررسی قرار دهیم. خطای اول ) میخواهیم یک تصمیم همه چیز تمام و بدون هیچ مشکلی داشته باشیم. واقعیت اینست که هیچ تصمیمی وجود ندارد که هیچ مشکلی نداشته و صد درصد بر وفق مراد ما باشد. بزرگی میگوید هر تصمیمی، مشکلات خودش را دارد! باید تصمیم بگیرید که کدام مشکلات را انتخاب میکنید. خطای دوم ) در مورد موضوع داستانی در ذهن خود ساخته و فکر میکنیم داستان ما عین واقعیت است. خطای سوم ) ناتوانی در تصمیم گیری . مثلا وقتی گزینه ها خیلی زیاد شوند افراد شروع به نادیده گرفتن بعضی انتخاب ها و یا اتخاذ تصمیمات اشتباه گرفته و گاهی اصلا متوجه نیستند که دارند چه میکنند. گزینه های زیاد تصمیم گیری را سخت میکند. در اینحالت یا همه گزینه ها را چک کرده و مدام آنها را با هم مقایسه میکنند و مقایسه زیاد حال افراد را بد میکند  و یا  فقط کاری را انجام میدهند که به انجام آن تمایل دارند. خطای چهارم ) تصمیم جایگزین کم ریسک سریعا تصمیم میگیرد به جای بررسی بیشتر در مورد آن کار یک جایگزین کم ریسک برای آن انتخاب کند. خطای پنجم ) به تاخیر انداختن تصمیم. البته اگر آگاهانه و برای جمع آوری اطلاعات تصمیم خود را به تاخیر اندازید خوب است ولی گاهی به تاخیر انداختن تصمیم از دست دادن فرصت است. خطای ششم ) انداختن مسئولیت به عهده دیگران ما باید بپذیریم که مسئول 100 درصد انتخابها و تصمیم گیریهای خود هستیم. این بی انصافیست که اگر کاری از سوی کسی به ما پیشنهاد شد چنانچه در آن موفق بودیم به حساب همت و پشتکار خود بگذاریم و اگر ناموفق بودیم دیگری را مسئول این انتخاب بدانیم. همه چیز به خود ما بستگی دارد. بنابراین مسئولیت تصمیم خوت را بپذیر. خطای هفتم ) خطای گزینشی فقط دنبال چیزهایی باشیم که آنها را قبول داریم و شواهد و اطلاعاتی را که قبول نداریم رها کنیم. توجه به همه جوانب کار الزامیست. خطای هشتم ) احساسات کوتاه مدت خوشحالی یا ناراحتی و یا هیجان کوتاه مدت در تصمیم گیری ما موثر است و میتواند باعث بروز اشتباه در تصمیم گیری شود. خطای نهم ) جمع چی میگن اغلب مردم درگیر تایید جمع هستند و چون بقیه این نظر را دارند آنها هم همین نظر را تأئید میکنند چرا که وقتی شبیه بقیه باشید احساس راحت تری دارید و واقعا شجاعت میخواهد که امروز کارهایی را انجام دهیم که دیگران حاضر نیستند انجام دهند تا فردا کارهایی را انجام دهیم که دیگران قادر نیستند انجام دهند. خطای دهم ) آخرین اطلاعات موجود مغز شما اغلب اطلاعات قبلی را نادیده گرفته و آخرین اطلاعات را در نظر می گیرد و این از جمله خطاها در تصمیم گیریست. بایستی همه اطلاعات را در نظر گرفت تا بتوان اظهار نظر کرد. خطای یازدهم ) ترس از دست دادن درد از دست دادن (پول یا… ) زیاد بوده و ترس از دست دادن مانع از تصمیم گیری درست است. از ترس ایجاد یک مشکل هزاران خوبی آن سیستم را نادیده می گیریم. نگاهی به ترسهایتان داشته و جوانب خوب کار را هم در نظر بگیرید. خطای دوازدهم ) تخمین ها و روی دیگران حساب کردن ها قطعا ما مسئول 100 درصد کارهای خودمان هستیم. شاید دیگران در بعضی مواقع از ما حمایت کنند و از روی لطف و دوستی کمکهایی را به ما داشته باشند ولی اصلا نباید از بقیه توقع داشت و اینکه انتظار داشته باشیم دیگران کاری برای ما انجام دهند انتظار بیجایی است. 5. گزینه های جایگزین مثلا تصمیم میگیرید یکی از کارمندان خود را بدلیل کم کاری اخراج کنید قبل از آن فکر کنید چه کار دیگری   میتوانید انجام دهید تا انگیزه او را برای کار کردن بالا ببرید. مثلا  به ازای کار بیشتر برای او پاداشی تعیین کنید و یا به ازای فروش بیشتر به او پورسانت دهید شاید عملکرد بهتری پیدا کند. 6. ارزیابی و وزن دادن ارزیابی موضوعی که میخواهید در مورد آن تصمیم بگیرید بسیار حائز اهمیت است. یکی از بهترین روشها در این مورد اهمیت دادن به جدول T  می باشد. میتوان به مزایا و معایب کار از 0 تا 10 نمره داد و بعد از روی جمع نمرات گزینه بهتر را انتخاب کنید. یادتان باشد به ارزشهای خودتان نمره بدهید نه به ارزشهای دیگران.  بررسی کنید در بهترین حالت و بدترین حالت این تصمیم به چه نتیجه ای خواهید رسید. در واقع فکر کنید به اینکه آخر این تصمیم چه اتفاقی ممکن است بیفتد و ارزیابی کنید که اگر اینکار به بهترین وجه ممکن پیش رود چه اتفاقی خواهد افتاد و اگر به بدترین وجه ممکن پیش رود چه خواهد شد. تصمیم گیری یعنی اولویت بندی و هر تصمیم یعنی نه گفتن به خیلی چیزهای دیگر. 7. اقدام کردن حاضری مشکلات کدام تصمیم را بپذیری برای همان اقدام کن. توجه داشته باشید که مهتر از تصمیم ، اجرای این تصمیم است. اینکه فقط ما تصمیم بگیریم وارد یک کسب و کار شده و برای آن سرمایه گذاری کنیم و دیگر هیچ اقدامی انجام ندهیم قطعا ما را به نتیجه نخواهد رساند. گاهی ممکنست یک تصمیم خوب را بد اجرا کنیم و نتیجه مطلوبی نگیریم و گاه ممکنست یک تصمیم بد گرفته ولی به خوبی آن را اجرا کنیم. مثلا انتخاب اشتباهی در ازدواج داشته ایم ولی به قدری خوب تعامل می کنیم که همه چیز ختم به خیر میشود یا شغل اشتباهی را انتخاب می کنیم ولی بقدری خوب کارمان را انجام میدهیم که به نتایج رضایت بخشی در کار می رسیم و یا برعکس انتخاب خیلی خوبی در ازدواج داشته ایم ولی چون عملکرد خوبی نداشتیم این ازدواج ناموفق خواهد بود و یا شغل فوق العاده خوبی را انتخاب کرده ایم ولی چون خوب اجرا نکردیم به نتیجه خوبی نرسیده ایم. بنابراین، نتایج تصمیم، ملاک خوبی برای قضاوت در مورد آن نیست. ممکنست شما با کلی زحمت در رشته ای مثل پزشکی قبول شده و تحصیل میکنید ولی اگر اقدامی برای شروع کار انجام ندهید عملا نتیجه ای نخواهید گرفت. پس اقدام کردن و آن هم اقدامی درست و اصولی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. 8. بررسی و تصمیم قابل ذکر است که یادگیری از تصمیم به مراتب مهمتر از تصمیم است، گاهی تصمیم اشتباهی می گیرید ولی کلی درس از آن یاد می گیرید که میتواند زندگی شما را به شیوه ای متفاوت تحت الشعاع قرار دهد. خود را دوست داشته باشید و حتی اگر تصمیم غلطی گرفتید با خود بد حرف نزنید و  به خود یادآوری کنید که با دانشی که داشتید این بهترین کاری بود که در آن زمان میتوانستید انجام دهید، ببینید الان باید چکار کنید؟

گر مرد رهی میان خون باید رفت

از پای فتاده سرنگون باید رفت

تو پای به ره بنه دگر هیچ مپرس

خود راه بگویدت که چون باید رفت